ADAPTACJA DZIECKA 3-LETNIEGO

 DO PRZEDSZKOLA

Przekroczenie przedszkolnego progu po raz pierwszy, niezależnie od wieku dziecka, stanowi zarówno dla niego samego, jego rodziców, jak i całego personelu nie lada wyzwanie. Trudno też się temu dziwić, gdyż dziecko wkracza w obcą sobie przestrzeń, dalece inną od domowej, wypełnioną obcymi dla niego osobami dorosłymi jak i innymi dziećmi. Wszystko jest inne niż w domu, a to z pewnością jest jednym z powodów odczuwania przez nie stanów zagubienia, braku oparcia, a przede wszystkim utraty poczucia bezpieczeństwa, które jest dla niego najważniejszą potrzebą zaspokajaną przez rodziców.

Każde z dzieci jest inne, wychowywane w inny sposób, wg. innych priorytetów. Niektóre z nich adaptują się łatwo do nowych warunków przedszkolnych, inne mają z tym wiele trudności i to jest normalne. Nie wszyscy rodzice jednak zdają sobie sprawę, że proces przystosowania się małego dziecka do nowego środowiska, jakim jest grupa przedszkolna, jest dla niego bardzo trudny i może trwać długo. Rodzice ci powinni, dla lepszego zrozumienia emocji dziecka, przypomnieć sobie swoje pierwsze dni w szkole, w pracy, czy nawet własny ślub. Stres, jaki nam wtedy towarzyszył był ogromny, a cóż dopiero u takiego maleństwa!

Jestem przekonana, że tylko wzajemna współpraca z Państwem sprawi, iż rozstanie dziecka z kochanym rodzicem nie będzie „końcem świata”, a pobyt w przedszkolu stanie się wspaniałą przygodą. Jednak, aby tak się stało musimy zrozumieć naszego malucha. Spróbuję przybliżyć Państwu w kilku słowach krótką charakterystykę dziecka w młodszym wieku przedszkolnym.

Proces adaptacji małego dziecka do nowego środowiska odbywa się we wszystkich sferach działania organizmu, a w szczególności: fizjologiczno-biologicznej, emocjonalno-społecznej i poznawczej.

W młodszym wieku przedszkolnym (3-4lat), dzieci są na ogół mało samodzielne, uzależnione od dorosłych, potrzebują indywidualnego traktowania. Przejawiają wiele trudności w przystosowaniu się do nowego środowiska.

Poziom rozwoju mowy stwarza liczne bariery w pełnym werbalnym porozumiewaniu się dziecka z otoczeniem, a przecież język odgrywa istotną rolę w adaptacji.Sytuację pogarsza fakt, że dziecko 3-letnie jest rozumiane w domu (jego słowa, gesty, mimika są bezbłędnie odczytywane przez opiekunów), natomiast w przedszkolu pani inaczej mówi, inaczej się uśmiecha, gestykuluje, i zdarza się, że wcale go nie rozumie.

Trzylatek ma jeszcze słabo ukształtowany system własnego „ja”, dlatego jest mocno uzależniony emocjonalnie od najbliższych osób i nie może obejść się bez ich pomocy. Wiek ten cechuje wzbogacenie się i duże zróżnicowanie życia uczuciowego. Można zaobserwować w zachowaniu się dzieci takie uczucia jak: gniew, strach, radość, wstyd, niechęć czy też zazdrość. Pojawiają się one w sposób wyrazisty, gdyż dziecko nie potrafi maskować i tłumić swoich przeżyć uczuciowych, uzewnętrzniając je w zachowaniu, okrzykach i w słowach. Uczucia służą dziecku do wyrażania emocji, których podłożem są z kolei potrzeby. W tej fazie życia przedszkolnego uczucia dzieci cechuje efektywność i impulsywność. Emocje silne, gwałtowne, choć krótkotrwałe, łatwo u dziecka powstają i wybuchają na zewnątrz. Często trwają tylko kilka minut: nagle powstają i nagle się kończą. Dziecko przechodzi łatwo z jednego nastroju emocjonalnego w drugi, diametralnie od niego różny. Zmartwione i zapłakane, za chwilę śmieje się i cieszy.

 Małe dzieci chętnie bawią się samotnie lub we dwójkę. Nie potrafią jeszcze bawić się razem, choć chętnie obok siebie przebywają. Próby współdziałania w zabawie mają często charakter czysto zewnętrzny np. (sypanie piasku do tego samego wiaderka, zabawa w naśladowanie jadących samochodów).

         Dzieci trzyletnie łatwo ulegają zmęczeniu, lecz szybko regenerują swe siły. Męczy je jednostajna pozycja oraz monotonny i dłużej trwający ruch. Na krótko również potrafią skupić się na jednym przedmiocie, stąd też krótkotrwały wysiłek należy przeplatać częstym odpoczynkiem, umożliwiającym zmianę pozycji ciała.

Trzylatki mają także słabą orientację w przestrzeni, a jeszcze gorzej orientują się w czasie. Czas pobytu dziecka w przedszkolu ma dla niego  inny wymiar niż dorosłych: dla rodzica  godzina to chwila, bo jest zajęty rozmaitymi sprawami, natomiast dla dziecka czas wlecze się niemiłosiernie, jest wypełniony strachem i oczekiwaniem na kogoś bliskiego z rodziny. Dlatego też zapewnienia, że „mama przyjdzie niedługo” nie uspokajają go. Lepiej powiedzmy: „ Mama przyjdzie po np.obiedzie”.

Jego niski poziom czynności samoobsługowych sprawia, że czuje się niepewnie w nowym środowisku. Oderwanie od najbliższych budzi w nim strach, że stanie się coś okropnego i nikt mu nie pomoże. Traci, więc poczucie bezpieczeństwa - jego najważniejszej potrzeby psychicznej. Nowy przedszkolak nie wie jeszcze, że może oczekiwać wsparcia od osób trzecich, że może liczyć na ich życzliwość i pomoc. Ze strony rodziców ważne jest tłumaczenie, żeby wszystkie potrzeby zgłaszał pani, że pani zawsze mu pomoże.

Rozwój moralny trzylatka polega na przyswajaniu różnorodnych reguł, form postępowania, i zastosowaniu ich w stosunkach międzyludzkich. Dziecko będąc w przedszkolu stopniowo przyswaja sobie normy i reguły postępowania i uczy się postępować zgodnie z nimi. Dziecko dla prawidłowego rozwoju potrzebuje jasno wytyczonych granic, – co mu wolno, a czego nie oraz stałego rytmu dnia.

Przyglądając się cechom rozwojowym charakterystycznym dla małego dziecka należy sobie uświadomić, jak wiele ograniczeń i trudności musi ono pokonać w procesie adaptacji. Dziecko potrzebuje spokojnej i stałej troski, aby mogło wykształcić w sobie poczucie bezpieczeństwa, by nabrać zaufania do otoczenia i nowych ludzi.

 Do przedszkola przychodzą dzieci ze zróżnicowanym zasobem czynności samoobsługowych. Sytuacja ta nie jest związana z poziomem rozwoju psychoruchowego, a przede wszystkim ze sposobem wychowywania w rodzinie. Rodzice często nadmiernie wyręczają malucha w najprostszych czynnościach. A przecież dzieci z natury są aktywne, chętnie podejmują próby samodzielności, którym mogą sprostać. Dzieci zachęcane przez rodziców do pokonywania coraz to nowych trudności, opanowują umiejętności samoobsługowe, doskonalą sprawność ruchową, spostrzeganie wzrokowe i koordynację wzrokowo-ruchową. Wzrasta ich poczucie własnej wartości, a rodzice dostrzegają jak wspaniale mogą rozwijać się dzieci przy odpowiedniej pomocy i mądrej miłości.

Dziecko przychodzące do przedszkola po raz pierwszy musi zdobyć także orientację w nowej przestrzeni, przyswoić sobie szereg informacji organizacyjnych. Nowe otoczenie materialne dziecka to nowe pomieszczenia, meble, sprzęty, zabawki. Dziecko często dopiero poznaje funkcję wielu z nich, zasady korzystania wynikające ze zbiorowego charakteru życia. Przestrzeń, w jakiej dziecko ma poruszać się samodzielnie przysparza wielu trudności. Obowiązują w niej inne rozwiązania, nowe zasady korzystania z łazienki, szatni, zabawek. Dziecko musi pogodzić się z brakiem komfortu i intymności w wielu sytuacjach dnia codziennego, nauczyć się przestrzegania kolejności, przebywania w gwarze przez kilka godzin dziennie.

Dziecko przystosowując się do nowych warunków życia, korzysta z doświadczeń nabytych w domu rodzinnym, jednak w większości przypadków nie są one wystarczające do pokonywania trudności, jakie pojawiają się w przedszkolu.

Wśród trudności, jakie dzieci mają do pokonania w początkowym okresie pobytu w przedszkolu wymienia się najczęściej:

- zmianę rytmu i trybu dnia,

- inną pozycję dziecka w grupie przedszkolnej niż w rodzinie,

- zmianę dotychczasowego sposobu zaspokajania potrzeb emocjonalnych i biologicznych,

- zdobywanie orientacji w środowisku materialnym przedszkola,

 - nawiązywanie kontaktów z nieznanymi ludźmi.

Dziecko potrzebuje spokojnej i stałej troski, aby mogło wykształcić w sobie poczucie bezpieczeństwa, by nabrać zaufania do otoczenia i nowych ludzi.

Nauczyciel znając właściwości rozwojowe dziecka trzyletniego, może za pomocą odpowiednich zabiegów wychowawczo-dydaktycznych oraz przy współudziale rodziców kierować jego wszechstronnym rozwojem.